LỊCH SỬ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN

TRƯỜNG THPT CHUYÊN HẠ LONG

LỊCH SỬ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN

Những năm đầu thành lập hệ chuyên

Với quan điểm “giáo dục là quốc sách hàng đầu”, tìm kiếm những học sinh có năng khiếu, đào tạo bồi dưỡng nhân tài để chấn hưng “nguyên khí của quốc gia”, tại Quảng Ninh vào năm 1965 đã hình thành lớp chuyên Toán đặc biệt đầu tiên của tỉnh đặt tại trường cấp III Đông Triều. Năm 1966, lớp Toán đặc biệt khóa 2 tiếp tục được hình thành từ việc phát hiện, tuyển chọn, đào tạo những học sinh có năng khiếu chuyên sâu môn Toán trong toàn tỉnh. Hai khóa chuyên Toán đặc biệt này do thầy Trần Mạnh Hùng dạy Toán và làm chủ nhiệm lớp.

Sau đó, do điều kiện chiến tranh, trước rất nhiều khó khăn, việc tuyển các lớp Toán đặc biệt phải tạm dừng. Đến năm học 1971 – 1972, lớp Toán đặc biệt khóa 3 được tái tuyển và đặt tại trường cấp III Hòn Gai do thầy Lê Đức Tình chủ nhiệm. Đó chính là nền móng ban đầu cho hệ chuyên của tỉnh Quảng Ninh. Từ đó, các khóa học chuyên Toán nối tiếp nhau, được sự chăm lo dạy dỗ tận tình của các thầy giáo có tâm huyết, tài năng sư phạm và luôn hết mình vì học sinh hệ chuyên, đó là thầy Lê Đức Tĩnh, thầy Vũ Đình Trúc, Thầy Nguyễn Nam Sơn, Thầy Cầm Thanh Hải, thầy Lê Văn Hân, thầy Lê Khắc Thường, thầy Lê Văn Vĩnh, cô Doãn Tô Giang, cô Bùi Thị Phương, thầy Nguyễn Thế Hồng Lực…

Đất nước thống nhất, để tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tỉnh Quảng Ninh rất cần lực lượng lao động có trình độ cao. Trước tình hình đó, ngành giáo dục Quảng Ninh thực hiện một nhiệm vụ quan trọng, đó là bên cạnh giáo dục phổ thông còn có mô hình Trạm dự bị đại học với mục đích đào tạo cán bộ có gốc là công nhân và đào tạo cán bộ theo địa chỉ. Thầy Hoàng Ngọc Bằng được bổ nhiệm là hiệu trưởng, các thầy giáo giỏi được điều về giảng dạy trong những năm đầu là thầy Nguyễn Viết Long, thầy Hà Quang Minh, thầy Bùi Văn Liên…, sau đó là cô Phạm Hồng Mai, cô Nguyễn Thị Hoa, cô Nguyễn Thị Bích Diệp…

Trong thời gian từ 1977 đến 1989, Trạm dự bị đại học đã góp phần đào tạo nhiều thế hệ cán bộ có đủ điều kiện thi đỗ vào các trường đại học, đến nay nhiều học viên đã và đang giữ những trọng trách của các ngành, của địa phương, của tỉnh. Các thầy cô giáo của Trạm dự bị đại học ngày ấy là lực lượng nòng cốt trong công tác quản lí và giảng dạy ở trường THPT chuyên Hạ Long sau này.

Sự ra đời của trường THPT chuyên Hạ Long

Ngày 20 tháng 3 năm 1990, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh ký Quyết định số 115/QĐ–UB thành lập Trường THPT chuyên Hạ Long. Sự kiện này đã đưa hệ chuyên tỉnh Quảng Ninh từ việc đặt rải rác ở một số trường THPT trong tỉnh trở thành một ngôi trường độc lập, giữ vai trò trung tâm trong công tác đào tạo mũi nhọn của tỉnh; quy tụ được các học sinh có năng khiếu cũng như quy tụ đội ngũ giáo viên dạy giỏi để phát huy sức mạnh tổng hợp.

Những ngày đầu, trường chỉ có 6 lớp với 75 học sinh, đội ngũ giáo viên được tập hợp từ Trạm Dự bị đại học và một số thầy cô của Trường THPT Hòn Gai. Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, phòng học đơn sơ, trang thiết bị dạy học rất hạn chế. Tuy vậy, thầy và trò vẫn miệt mài xây dựng nền nếp, kỷ cương, đồng thời không ngừng bồi dưỡng chuyên môn, vừa giảng dạy vừa tự học để nâng cao trình độ. Ngôi trường tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng rất nhiều ước mơ lớn lao của cả thầy và trò. Từ ngày đầu thành lập, đến nay, trải qua 35 năm xây dựng và phát triển, trường THPT chuyên Hạ Long luôn giữ vững vị trí là một trường chuyên biệt hàng đầu của tỉnh Quảng Ninh và ngày càng khẳng định được vị thế của mình trong hệ thống các trường THPT chuyên trên toàn quốc.

Quá trình phát triển và lớn mạnh

Giai đoạn từ 1990-2010: xây dựng và trưởng thành

Năm học 1990 - 1991, trường mới chỉ có 6 lớp chuyên, 75 học sinh với 3 môn chuyên là Toán, Văn và Vật lý. Sau 20 năm (đến năm học 2010 - 2011) trường đã có quy mô 27 lớp, gần 1000 học sinh với 9 môn chuyên là Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Tin học, Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Ngoại ngữ (tiếng Anh). Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên của trường là 91 người, giáo viên 100% đạt chuẩn và trên chuẩn, 26 thạc sĩ; nhà trường đã có những bước tiến đáng kể, khẳng định được vị thế của mình đối với ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Quảng Ninh, thực sự là nơi phát triển và bồi dưỡng nhân tài, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương, cho đất nước, tạo được niềm tin đối với học sinh, phụ huynh và Nhân dân trong tỉnh về chất lượng giáo dục và đào tạo.

Trong 20 năm này, từ mái trường THPT chuyên Hạ Long, đã có 4071 học sinh tốt nghiệp THPT, hầu hết học sinh đều trúng tuyển vào các trường đại học (từ 96 đến 97,5%), nhiều học sinh tiếp tục theo học hệ đào tạo chất lượng cao của các trường đại học, được cử đi học ở nước ngoài. Nhà trường luôn xác định nhiệm vụ là xây dựng nhà trường phát triển toàn diện, trong đó nhiệm vụ trọng tâm là phát hiện và bồi dưỡng nhân tài của tỉnh, chính vì lẽ đó tập thể cán bộ giáo viên của nhà trường đã đoàn kết nhất trí, gắn kết với nhau để tổ chức có hiệu quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Trong 20 năm đầu, trường có 3289 học sinh đạt giải thi học sinh giỏi cấp tỉnh, 364 học sinh đạt giải học sinh giỏi Quốc gia và 04 học sinh đạt giải khu vực.

Đội ngũ nhà giáo của trường luôn tận tâm, tận lực với nghề. Thành tích của các thầy cô giáo được học sinh, cha mẹ học sinh và xã hội tôn vinh: 02 nhà giáo được phong tặng danh hiệu cao quý Nhà giáo ưu tú (Cô Nguyễn Thị Nhung và cô Phạm Thị Hồng Hà); 308 lượt các nhà giáo đạt danh hiệu Giáo viên giỏi cấp cơ sở; 157 lượt các nhà giáo đạt danh hiệu Giáo viên giỏi cấp tỉnh; 75 lượt các nhà giáo đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở; 40 lượt các nhà giáo đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cấp tỉnh; 14 nhà giáo được nhận Bằng khen của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT; 24 nhà giáo được nhận Bằng khen của UBND tỉnh; 01 nhà giáo nhận Bằng khen của Thủ tướng chính phủ.

Với những thành tích đạt được, nhà trường đã vinh dự được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba năm 2001, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ năm 2008, Cờ thi đua đơn vị dẫn đầu khối THPT, cờ thi đua của Thủ tướng Chính phủ năm 2010. Nhiều năm học liên tiếp nhà trường được công nhận là tập thể lao động xuất sắc, nhận nhiều bằng khen của Bộ GD&ĐT, của UBND Tỉnh. Trong dịp kỉ niệm 45 năm hệ chuyên, 20 năm thành lập trường THPT chuyên Hạ Long, nhà trường vinh dự được nhận Huân chương Lao động hạng Nhì, được công nhận là trường chuẩn Quốc gia và cơ sở giáo dục đạt chất lượng cấp độ 3.

Có thể nói, trong 20 năm đầu xây dựng và phát triển, các thế hệ thầy và trò nhà trường đã không ngừng vượt khó vươn lên, tạo dựng được uy tín và đưa trường THPT chuyên Hạ Long trở thành điểm đến mơ ước của nhiều học sinh, là địa chỉ giáo dục hàng đầu, là điểm đến tin cậy của nhân dân trong toàn tỉnh.

Giai đoạn 2010 – 2020: Những thay đổi mang tính chiến lược và khẳng định vị thế

Năm học 2010 – 2011, trường THPT chuyên Hạ Long bước sang tuổi 21 và đứng trước một bước ngoặt mang tính chiến lược. Việc chuyển về cơ sở mới với khuôn viên 2,66 ha được quy hoạch đồng bộ, khang trang đã mở ra một không gian giáo dục hiện đại, đủ sức đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân tài trong thời kỳ hội nhập. Quy mô trường lớp được mở rộng với 40 phòng học, trong đó 13 phòng học được trang bị thiết bị thông minh, hệ thống phòng thí nghiệm – thực hành đạt chuẩn quốc gia, thư viện, nhà đa năng, sân thể thao, ký túc xá và nhà công vụ… tất cả tạo nên một môi trường học tập thuận lợi, sẵn sàng cho những đổi mới sâu rộng về phương pháp và nội dung dạy học.

Ở giai đoạn này, nhà trường đặt ra mục tiêu chiến lược: trở thành ngôi trường “được lựa chọn hàng đầu cho việc phát triển tiềm năng học sinh đến mức tối đa, giúp các em trở thành người biết quan tâm, phụng sự Tổ quốc”. Mục tiêu ấy đã trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động, từ công tác quản lý, bồi dưỡng đội ngũ đến xây dựng các hoạt động học tập và văn hóa học đường. Nhà trường chú trọng trẻ hóa đội ngũ, tuyển chọn và đào tạo giáo viên giỏi, khuyến khích nghiên cứu khoa học, học tập nâng cao trình độ ở trong và ngoài nước; 100% đội ngũ giáo viên của trường đạt chuẩn và trên chuẩn, tỉ lệ giáo viên có trình độ thạc sĩ vượt 60%, trường đã thu hút và cử đi đạo tạo được 3 tiến sĩ, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ tham gia công tác quán lí và giảng dạy ở nhà trường.

Quy mô trường lớp được mở rộng, kéo theo đối tượng tuyển sinh cũng được mở rộng với 10 môn chuyên, bao gồm các môn: Toán, Lý, Hóa, Sinh, Tin, Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Tiếng Anh, Tiếng Trung. Việc mở rộng các môn chuyên đã từng bước đáp ứng được nhu cầu thực tế của địa phương trong việc tuyển chọn và bồi dưỡng những học sinh có năng khiếu.
 

Trong giai đoạn này, tinh thần đổi mới, sáng tạo của thầy và trò được thể hiện rõ nét trong mọi hoạt động và lĩnh vực học tập. Phương pháp dạy học tích cực, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường các hoạt động trải nghiệm và nghiên cứu khoa học giúp học sinh không chỉ giỏi kiến thức mà còn vững vàng các kỹ năng và bản lĩnh hội nhập. Với lòng say mê nghề nghiệp, với tài năng sư phạm sẵn có trong một môi trường sư phạm mẫu mực, lớp lớp thầy giáo, cô giáo của nhà trường đã tiếp bước trưởng thành. Nhiều lượt cán bộ, giáo viên của nhà trường được Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND tỉnh Quảng Ninh tặng Bằng khen; được bình chọn, tôn vinh là gương mặt nhà giáo tiêu biểu cấp Tỉnh và cấp Quốc gia. Từ năm 2010 đến năm 2020, nhà trường có thêm 05 thầy cô đạt danh hiệu Nhà giáo ưu tú (Cô Nguyễn Thị Minh Hương, thầy Nguyễn Hồng Thái, thầy Vũ Công Nghĩa, thầy Trịnh Đình Hải, cô Nguyễn Thu Hằng). Đó là minh chứng cho một tập thể sư phạm vừa vững chuyên môn, vừa giàu tâm huyết, là chỗ dựa vững chắc để học sinh tỏa sáng.

Thành tích giáo dục toàn diện và giáo dục mũi nhọn của nhà trường trong giai đoạn này vẫn tiếp tục giữ vững và có thêm những bước tiến đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ. Đến năm 2020, nhà trường đã đào tạo được hơn 16 nghìn học sinh, có 4247 học sinh đạt giải học sinh giỏi cấp Tỉnh, 818 học sinh đạt giải học sinh giỏi cấp Quốc gia. Nhiều năm liền, trường duy trì số lượng giải học sinh giỏi quốc gia từ 30 đến 40 giải/năm. Đặc biệt, những tấm huy chương quốc tế đầu tiên đã xuất hiện (05 học sinh đạt giải Quốc tế và khu vực), tiêu biểu là Huy chương Đồng Olympic Sinh học quốc tế năm 2016 của em Nguyễn Ngọc Minh Hải – thành tích mang ý nghĩa lịch sử, khẳng định khả năng cạnh tranh và ghi dấu ấn của học sinh chuyên Hạ Long trên đấu trường trí tuệ thế giới. Không chỉ đạt thành tích cao trong học tập, học sinh của trường còn được giáo dục, rèn luyện về thể lực và đạo đức, được khẳng định bản thân trong các hoạt động văn nghệ thể thao, hoạt động giao lưu với các trường trong nước và quốc tế. Hàng trăm tài năng trẻ của trường được Tỉnh đoàn tôn vinh, khen thưởng ở nhiều lĩnh vực khác nhau.

Những nỗ lực và thành tựu của tập thể sư phạm đã được ghi nhận xứng đáng: nhiều lần nhà trường được nhận Cờ thi đua của Chính phủ, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; năm 2020, kỷ niệm 30 năm thành lập, trường vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất. Có thể nói, đây là giai đoạn nhà trường đã có rất nhiều thay đổi mang tính chiến lược và tăng tốc để khẳng định rõ vị trí dẫn đầu trong ngành giáo dục Quảng Ninh và ngày càng khẳng định được vị thế so với các trường THPT chuyên trên toàn quốc.

Giai đoạn 2020 - 2025: Những thách thức mới và bứt phá thành công

Bước vào thập kỷ thứ ba của thế kỷ XXI, Đại dịch Co-vid 19 và những biến động của đời sống kinh tế xã hội đã tạo ra những khó khăn, thách thức, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của nhà trường nói riêng và cả ngành giáo dục nói chung. Cùng với đó là những yêu cầu, đòi hỏi mới đặt ra với ngành giáo dục trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng. Sự bùng nổ của khoa học – công nghệ, trí tuệ nhân tạo, kinh tế tri thức cùng những biến động toàn cầu về kinh tế, văn hóa, môi trường đặt ra cho hoạt động giáo dục những yêu cầu mới: đào tạo thế hệ trẻ không chỉ vững vàng tri thức chuyên sâu, mà còn giàu năng lực sáng tạo, tư duy phản biện, kỹ năng hội nhập, bản lĩnh văn hóa và tinh thần vượt khó. Chương trình GDPT 2018 chính thức đi vào thực tế đã mở ra một cuộc cách mạng thực sự trong giáo dục. Việc đổi mới quan điểm giáo dục, thay đổi sách giáo khoa, thay đổi phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, ứng dụng AI vào giáo dục đã đặt thầy và trò nhà trường đối diện cả thời cơ lẫn thách thức không nhỏ. Trong bối cảnh ấy, thầy và trò nhà trường đã nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, biến thách thức thành cơ hội, không ngừng đổi mới, sáng tạo, kiên định mục tiêu phát hiện, bồi dưỡng nhân tài, giúp phát huy tối đa tiềm năng học sinh, tận dụng mọi nguồn lực trong và ngoài nhà trường để tiếp tục phát triển bền vững và bứt phá thành công.
Giai đoạn này, nhà trường ổn định quy mô 38 lớp với hơn 1.340 học sinh, duy trì 10 môn chuyên, từ năm học 2024 – 2025 mở rộng quy mô thêm lớp chuyên Tiếng Pháp. Đội ngũ giáo viên thường xuyên được bồi dưỡng chuyên môn nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại và sự đổi mới giáo dục. Tỷ lệ học sinh giỏi toàn trường luôn đạt trên 93%. Tỷ lệ học sinh đỗ vào các trường đại học trong và ngoài nước đạt 100%.

Giáo dục mũi nhọn của nhà trường đạt những bước tiến vượt bậc. Trong 5 năm, nhà trường có 1.102 giải học sinh giỏi cấp tỉnh (144 giải Nhất, 249 giải Nhì, 359 giải Ba, 349 giải Khuyến khích) và 289 giải học sinh giỏi quốc gia (8 giải Nhất, 74 giải Nhì, 88 giải Ba, 119 giải Khuyến khích). Số lượng và chất lượng giải tăng đều qua các năm học, góp phần đưa thành tích giáo dục mũi nhọn của trường có những bứt phá nổi bật, lọt vào top 10 các tỉnh có số lượng học sinh đạt giải Quốc gia cao nhất cả nước. Trong cuộc thi khoa học kỹ thuật các cấp, thầy và trò nhà trường đã giành được12 giải cấp tỉnh, 8 giải cấp quốc gia cùng nhiều Huy chương Vàng, Bạc, Đồng tại các cuộc thi Khoa học – Sáng chế quốc tế ở Indonesia, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan.
Ở đấu trường Olympic quốc tế các môn văn hóa, học sinh chuyên Hạ Long tiếp tục ghi những dấu ấn nổi bật với Huy chương Đồng Vật lý châu Âu (EuPhO) năm 2022, Huy chương Bạc Tin học châu Á–Thái Bình Dương (APIO) năm 2024. Đặc biệt, năm học 2024–2025, học sinh Trịnh Việt Hoàng đã giành huy chương Bạc tại Kì thi Olympic Hóa học Quốc tế (ARBIChO) 2025. Và ngay sau đó, trên đấu trường học thuật đỉnh cao và danh giá nhất thế giới - Olympic Tin học Quốc tế (IOI) lần thứ 37 tổ chức ở Bolivia, học sinh Ninh Quang Thắng đã giành Huy chương Đồng, góp thêm một mốc son mới vào bảng vàng thành tích của trường, khẳng định vị thế của Việt Nam trên đấu trường trí tuệ toàn cầu.

Song song với thành tích của học sinh, đội ngũ giáo viên nhà trường cũng tiếp tục phát huy truyền thống, đạt được nhiều kết quả rất đáng tự hào. Trong năm học 2022 - 2023, ba thầy cô được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú (cô Đỗ Thị Diệu Thúy - Hiệu trưởng, thầy Phạm Văn Ninh - Tổ trưởng Toán–Tin, cô Khổng Thị Thu Trang - Tổ trưởng Lịch sử - Địa lý). Từ năm 2020 đến nay, nhà trường có hàng trăm giáo viên được khen thưởng vì có thành tích xuất sắc trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia, quốc tế và các công tác khác; 12 Chiến sĩ thi đua cấp tỉnh, 1 Chiến sĩ thi đua cấp toàn quốc. Nhiều thầy cô nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, UBND tỉnh. Đó là những ghi nhận xứng đáng cho những cống hiến mà các thầy cô đã dành cho học sinh, cho sự lớn mạnh của ngôi trường chuyên Hạ Long, cho sự phát triển của quê hương, đất nước.

Với bề dày thành tích và khát vọng vươn lên, THPT Chuyên Hạ Long hôm nay không chỉ là lá cờ đầu giáo dục mũi nhọn Quảng Ninh, mà còn là một điểm sáng của giáo dục Việt Nam trong thời kỳ hội nhập toàn cầu – nơi hội tụ trí tuệ, khát vọng đổi mới sáng tạo và tinh thần nhân văn, sẵn sàng chinh phục những đỉnh cao mới của tri thức.